Altay Ateş Kültünün Türk Halkları ve Buryatlarla Etkileşimi
Şu kitabın bölümü:
Tansü,
Y.
E.
(ed.)
2024.
Tarih Alanında Seçme Yazılar - VII.
Özet
İnsanlar, eski devirlerden bu yana ateşin içinde tanrısal bir güç barındırdığına inanmışlardır. Ateşin onları soğuktan koruması, yemeklerini pişirmede kullanılması, yakıp yok etme gibi pek çok özelliği antik toplumlarda hayranlık uyandırmıştır. Bu hayranlık ise zaman içerisinde yaşanmışlıklara birleşerek ateş kültünü oluşturmuştur. Bu kültün ne zaman doğduğuna dair bilgiler bulunmamaktadır. Araştırmalar sonucunda Geç Tunç çağından bu yana yapılan ateş ritüellerinin ağırlıklı olarak kadın ve çocuklarla ilgili olduğu düşünülmektedir. Bu görüşlerden yola çıkarak ateş kültünün tarihinin çok derinlere dayandığını söylemek yerinde olacaktır. Ateş insanın doğumunda ölümüne kadar pek çok formda arınmayı simgelemiştir. Şaman ritüellerinde ise ateş ve ocak koruyucu olarak yeni birtakım değerler kazanmıştır. Türk mitolojisinde ateşle ilgili çok efsaneler vardır. Altaylılara göre ateşi büyük tanrı Ülgen keşfetmiştir. Bu sebepten dolayı ateşe karşı büyük saygı göstermektedirler. Başta Altay Türkleri olmak üzere pek çok Türk halkı ve Buryatlar gibi topluluklar, ateş kültünün ortak pek çok özelliğini bünyesinde bulundurmaktadır. Ateş kültünün ortak köklerinin ilk örneklerine, Altaylılar ve Altay bölgesinde yaşayan Buryat halkı arasında rastlanıldığı görülmektedir. İki toplulukta kendi içinde bu külte yönelik pek çok ortak gelenekler oluşturmuşlardır. Türk kuşağına yayılan Ateş kültünün etkilerini sadece Altay bölgesi ve komşularını değil bugün Anadolu coğrafyasında da belirgin olarak görülmektedir. Altay Türklerinde komşuların yeni evlenen gelinin evine yakacak getirip ocağın hiçbir zaman sönmesin diye dua etme gelenekleri bugün Anadolu’nun pek çok Türkmen köyünde aynı mantık da yapıldığının görülmesi bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Çalışmamızda ateş kültünün Altay Türkleri diğer Türk halkları ve Buryatlar arasında bıraktığı etkileri üzerinde durularak erken dönemlerden bugüne kadar Türkler için Ateşin anlamı ve yaşatılmaya devam eden pek çok ateş kültü özellikleri aktarılmaya çalışılacaktır.