Mali Kural: Örnek Ülke Uygulamaları ve Türkiye
Şu kitabın bölümü: Akça, H. & Yurdadoğ, V. (eds.) 2024. Güncel Maliye Uygulamaları.

Arınç Boz
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

Özet

Günümüz topluluklarında ülkeler arasında etkileşimin sıkılaşması, küreselleşme ile birlikte daha yakın bir duruma gelmiştir. Bu yakınlaşma kriz, afet gibi olağanüstü dönemlerde ülkelerin birbirlerini etkilemesini beraberinde getirmiştir. Bu etkileşim ülkeler arası ekonomik kırılganlığı artırmıştır. Bu sebeple, kamu borcu, bütçe dengesi, faiz dışı denge, kamu gelirleri ve kamu harcamalarına sınır koyan mali kural kavramının gelişmesine, kurallı mali politikalar uygulanması zaruretini beraberinde getirmektedir. 1970’li yıllarda stagflasyonun ortaya çıkması sonucunda gündeme gelen mali kural, Türkiye’de 2010’da Mali Kural Kanun Tasarısı ile gündeme gelmiştir. Mali kural borç, bütçe, harcama ve vergilendirme gibi mali göstergeleri kısıtlayan, maliye politikalara sınırlar koyan bir kavram olarak tanımlanmaktadır. Çalışma kapsamında Türkiye’de ve seçili Avrupa ülkelerinde 2000 sonrasında kamu borcu, bütçe dengesi, faiz dışı denge, kamu gelirleri ve kamu harcamaları değişkenleri GSYİH’ye oranlı olarak incelenmektedir. Yapılan inceleme yıllar itibarıyla değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda,  kamu borcunun Türkiye’de 2004 yılından itibaren Maastricht kriterlerini sağladığı ancak Yunanistan, İtalya, İrlanda, İzlanda ve Portekiz’in 2008 küresel krizinden sonra borç krizine sürüklendiği gözlemlenmiştir. Türkiye’de 2008 küresel krizi ve 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri sebebiyle zaman zaman bütçe disiplininden uzaklaşıldığı görülmüştür. Seçili ülkelere göre ise İrlanda ve Yunanistan’ın 2008 küresel krizinden sonra yüksek bütçe açıklarına maruz kaldığı anlaşılmıştır. 2020’li yıllar itibarıyla ortaya çıkan COVID-19 salgını ve finansal istikrarsızlıklar ülkeleri daha kırılgan hâle getirmiş, bu sebeple kurallı mali politikaları 21. yüzyılın ilk çeyreğinden sonra da önemini devam ettirecektir.

Kaynakça Gösterimi

Boz, A. (2024). Mali Kural: Örnek Ülke Uygulamaları ve Türkiye. In: Akça, H. & Yurdadoğ, V. (eds.), Güncel Maliye Uygulamaları. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub584.c2404

Lisans

Yayın Tarihi

21 December 2024

DOI

Kategoriler