Eyyûbî Soyunun Gölgesinde Kalmak: Memlûk Devleti’nin Oluşum Yıllarında Sultanın Meşruiyeti Meselesi
Şu kitabın bölümü:
Tansü,
Y.
E.
(ed.)
2023.
Tarih Alanında Seçme Yazılar-VI.
Özet
Mevcut Memlûk literatürün temel argümanına göre Memlûk Devleti’nin müstakil bir devlet olarak ortaya çıkmasını sağlayan hadiseler Haçlı ve Moğol istilalarına dayanmaktadır. Bu yıkıcı olayların neden olduğu boşluk hâli başarılı bir şekilde Memlûklar tarafından doldurulmuştur. Ancak buna rağmen Memlûk Devleti’nin oluşum yıllarında Eyyûbî soyunun gölgesinde kaldıkları bilinen bir gerçektir. Devletlerini meşru bir zeminde inşa ederken aynı zamanda Eyyûbîler ile mücadele içerisinde olmuşlardır. Bu mücadeleler büyük oranda Dımaşk Meliki en-Nâsır Yûsuf ile olan çekişmelere dayanmaktadır. Diğer taraftan Memlûklar Eyyûbîlere karşı yapılan savaşları Abbâsî Halifeliği’nin naibi sıfatı ile yapmışlardır. Stratejik bir hamle yaparak mevcut meşru unsura karşı daha üst siyasal-dinî gücün meşruiyetinden istifade etmişlerdir. Fakat bununla birlikte Sâlihiyye-Bahriyye ümerasının bir taraftan devlet idaresini şekillendirmeleri diğer taraftan da kendi içlerinde anlaşmazlık yaşamaları ümera arasında dahilî sorunlara neden oluyordu. Nitekim Sâlihiyye mensuplarının Eyyûbî soyunun pasifize edilmesine şiddetle karşı çıkarak çevredeki Eyyûbî meliklerine iltica ettikleri görülmektedir. Dolayısıyla Memlûklar’ın oluşum yıllarında Eyyûbî soyunun meşru bir güç unsuru olarak kalmaya devam ettiği anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Memlûklar’ın devletleşmesine yol açan hadiseler ele alınmakla birlikte Eyyûbî soyunun geçici olarak nasıl kullanıldığı ortaya konulacaktır. Bunu gerçekleştirirken dönemin kronikleri merkeze alınacak ve tarihsel olduğu kadar sosyo-psikolojik bir yöntem takip edilecektir.