Bir Bâni Bir Cami: Kürkçüzâde Bican Ağa ve Suruç Ahmed Bican Camii
Şu kitabın bölümü:
Tansü,
Y.
E.
(ed.)
2023.
Tarih Alanında Seçme Yazılar-VI.
Özet
Şanlıurfa’nın Suruç ilçesinde Osmanlı döneminden kalan tarihi yapılardan biri Ahmed Bican Camii’dir. Cumhuriyet döneminde çeşitli onarımlar geçiren cami halihazırda ibadet mekânı olarak kullanılmaktadır. Vakfiyesine göre caminin inşaatı 1887 yılında tamamlanmıştır. Caminin banisi Urfa kazası önde gelenlerinden Kürkçüzâde Bican Ağa’dır. Bu çalışmada bani Ahmed Bican ve caminin tarihi süreci ele alınmaktadır. Çalışmanın temel kaynaklarını Osmanlı arşivlerine yansıyan belgeler teşkil etmektedir. Caminin inşası hakkındaki en kapsamlı bilgiler vakfiyede yer almaktadır. Urfa kadılığı tarafından tutulan mahkeme kayıtlarında ve diğer arşiv fonlarında hem bani hem de cami hakkında çeşitli belgeler mevcuttur. Şehrin yerel tarih kaynakları olan bu defterlerdeki notlardan Bican Ağa’nın hayatı, aile çevresi ve ticari faaliyetleri ele alınmaktadır. Urfa’da baninin adıyla anılan Bican Ağa Hanı hakkındaki bilgiler ortaya konularak değerlendirilmektedir. Hayır sahibi bir kimse olan Bican Ağa, Sacur suyu üzerine bir köprü yaptırmış ve Urfa’daki Kutbeddin Camii’nin son cemaat yerini tamir ettirmiştir. Suruç’ta Hükümet konağı yanına yaptırdığı camiyi tamamladıktan sonra buraya görevli atanmasını sağladı. Ayrıca Suruç merkezinde mülkiyetinde bulunan beş dükkânı vakfederek gelirlerini tamamıyla caminin ihtiyaçlarına ve görevli maaşlarına tahsis etti. Ertesi sene Hac fazirası için Mekke’ye giden Bican Ağa orada vefat etti. 1940’lı yıllara kadar inşa edildiği hali koruyan Bican Ağa Camii bu tarihten itibaren çeşitli onarımlardan geçti. Cemaate yetersiz gelmesi üzerine 1975’te yanına yeni bir cami daha yapıldı. 1990’lı yıllarda eski cami tamamen kullanılamaz duruma gelerek işlevsiz bir hal aldı. 1996 yılında Suruç Kaymakamlığının öncülüğünde tamir edildi. Ahmed Bican Camii son olarak 2013-2017 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen restorasyonda genişletilerek yanındaki cami ile birleştirildi.