Sporda Psikolojik Dinamikler
Şu kitabın bölümü: Şenel, E. (ed.) 2023. Spor ve Egzersiz Psikolojisinde Güncel Yaklaşımlar.

Kaan Salman
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Görkem Menteş
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Özet

Öz belirleme, bireyin kendi yaşamının sorumluluğunu alması ve içsel değerlerine dayanarak özgürce kararlar alabilmesi anlamına gelir. Öz belirleme kuramı, insan davranışları ile bireysel gelişim arasındaki ilişkiye odaklanan ve altı farklı alt teoriden oluşan deneysel bir kuramdır. İçsel motivasyon, bireylerin dışsal ödüllere bağlı olmadan içten gelen istekle gerçekleştirdikleri eylemleri ifade eder. Sporcuların içsel motivasyon seviyeleri, sosyal çevrenin üç temel psikolojik ihtiyacın (özerklik, yeterlik, ilişkili olma) karşılanması ile ilgilidir. Sporcular, içsel ve dışsal motivasyonlar gibi farklı nedenlerle spor yapabilirler. Öz belirleme kuramı, antrenörlerin dışsal ödüllerin içsel motivasyonu nasıl etkileyebileceğini anlamalarına yardımcı olabilir. Bandura'nın sosyal bilişsel kuramı öz-yeterlilik kavramını tanımlar ve insanın uyum sağlama sürecinde bilişsel, başkalarıyla etkileşim, öz düzenleme ve öz düşüncelerle ilişkilendirilen bir insan işlevselliği görüşünü destekler. Spor alanında, öz-yeterlilik, sporcunun istenen sonuçları elde etmek için gereken davranışları gerçekleştirebileceğine inanmasıdır. Öz-yeterlilik, seviye, genellik ve güç olmak üzere üç boyutta değişebilir. Sporcularda yüksek öz-yeterlilik, dirençli, zorluklar karşısında çaba gösteren ve performansı etkileyen bir faktördür. Öz-yeterlilik, dört temel bilgi kaynağı olan geçmiş deneyimler, dolaylı deneyimler, sözel ikna ve fizyolojik-duygusal durumlar yoluyla şekillenir ve değişebilir. Bu dört bilgi kaynağı, sporcularda öz-yeterlilik üzerinde değişiklikler yaratabilir. Öz-yeterlilik, motivasyonu ve yetenekleri birlikte etkiler ve insanların performansı ve davranışları üzerinde önemli bir rol oynar. Psikolojik dayanıklılık, stresli durumlara karşı olumlu tepkilerin ifadesi olarak tanımlanır ve stresle başa çıkma, uyum sağlama ve etkili bir şekilde kontrol altına alma yeteneğini içerir. Özellikle spor alanında, fiziksel yeteneklerin yanı sıra psikolojik dayanıklılığın da başarı için önemli olduğu gözlemlenmiştir. Psikolojik dayanıklılık, sporcuların baskıya ve rekabete dayanabilme yeteneği olarak değerlendirilir ve zihinsel antrenmanlar gibi yöntemlerle geliştirilebilir. Bu kavram, spor alanında yapılan araştırmalarda da daha fazla önem kazanmış ve dayanıklılığın ölçümü ve geliştirilmesi konusunda daha özel ve derinlemesine metodolojilerin önemini ortaya çıkarmıştır.

Kaynakça Gösterimi

Salman, K. & Menteş, G. (2023). Sporda Psikolojik Dinamikler. In: Şenel, E. (ed.), Spor ve Egzersiz Psikolojisinde Güncel Yaklaşımlar. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub373.c1580

Lisans

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Yayın Tarihi

29 December 2023

DOI

Kategoriler