Sporda Stresle Başa Çıkma Stratejileri
Şu kitabın bölümü:
Şenel,
E.
(ed.)
2023.
Spor ve Egzersiz Psikolojisinde Güncel Yaklaşımlar.
Özet
Stres, bireyin kaynaklarının iç veya dış uyaranlara karşı yetersiz kalması durumunda ortaya çıkan fizyolojik, davranışsal, duygusal veya bilişsel bir tepki örneğidir. Stresin oluşmasında bireylerin uyarıcıları anlamlandırma ve değerlendirme biçimi temel faktördür. Devamlı bir uyarılma durumunda ortaya çıkan stres; kronik stres, geçici bir uyarılma durumunda ortaya çıkan stres ise akut stres olarak adlandırılır. Stres; bireylerde psikolojik rahatsızlıklara, davranış sorunlarına ve fiziksel hastalıklara neden olabilmektedir. Yaşam deneyimlerinden oldukça etkilenen bir yapıya sahip olan spor ortamında da stres ile karşılaşılmaktadır. Ayrıca yapılan sporun türü, etkinliğin önemi, belirsizlik, kişilik yapısı, durumsal yapı, grup yapısı ve deneyim gibi faktörler spordaki stres tetikleyiciler olarak karşımıza çıkmaktadır. Spor ortamındaki pek çok durum stres yaratır ve stresi önlemek çoğunlukla olası değildir. Bunun yerine stresle nasıl başa çıkılabileceğini öğrenmek ve bu yöntemleri uygulamak oldukça önemlidir. Tehdit edici veya baskın olarak algılanan iç ve dış taleplerle uğraşma sürecine stresle başa çıkma denir ve iki tür stresle başa çıkmadan bahsedilmektedir. Bunlardan biri problem odaklı, diğeri duygu odaklı başa çıkma olarak adlandırılır. Problem odaklı başa çıkma, bilgi arama, planlama ve hedef belirleme gibi stratejiler yoluyla stres tetikleyicileriyle doğrudan baş etmeyi amaçlar. Duygu odaklı başa çıkma ise daha çok kontrol edilemeyen stres tetikleyicilerinin etkileriyle baş etmeyi hedefler. Stresle başa çıkma stratejileri arasında fiziksel, zihinsel ve davranışsal teknikler bulunmaktadır. Gevşeme ve biofeedback fiziksel, olumsuz düşünceleri durdurma, akılcı düşünce, imgeleme ve sistemik duyarsızlaştırma zihinsel ve A tipi davranışı değiştirmek, öfkeyi yenmek ve zamanı iyi kullanmak gibi stratejiler davranışsal başa çıkma teknikleridir. Sporda stresle başa çıkma yöntemlerinin bilinçli şekilde uygulanması, sporcuların optimum performansı sürdürmelerine yardımcı olur.