Türk Çadırının Kozmolojik Boyutu: Göksel Âlemle Kurulan İlişki
Şu kitabın bölümü: Tansü, Y. E. & Kara, F. (eds.) 2023. Afro-Avrasya Araştırmaları Üzerine Seçme Yazılar.

Hasan Aksoy
Selçuk Üniversitesi

Özet

İnsan zihni, çevresindeki maddi şartların ve kaynakların etkisi ile yaşadığı ortamın ve hayatın manasındaki sırları algılamaya çalışmaktadır. Türk kültüründe önemli bir yeri olan çadırlar, bu algılama çalışmasına iyi bir örnektir. Nitekim Türkler yaşadıkları hayat tarzına uygun çadırlarını hem gerçek hayatta hem de manevi hayatta kullanmışlardır. Çadır, dinsel alanda etkin bir sembol olarak kullanılmıştır.

Konar-göçer hayat tarzının gerekliliklerini sağlayan çadır, kültürün mekâna yansımış en önemli parçasıdır. Sürekli yaylak-kışlak arasında gidip gelen Türkler, taşıması kolay ve çabuk kurulabilen çadırları uzun süre kullanmışlardır. Çadır, konar-göçerlerin aktif yaşam tarzına uygunluk göstermiştir. Çadırın bir yerden başka bir yere taşınması hayvan sırtında olabildiği gibi, altına yüksek tekerlekler koyularak da yapılabilmiştir. Yaşam koşulları, hava şartları ve bazı yaşamsal gereksinimler çadırın farklı tiplerde ve ebatlarda ortaya çıkmasına neden olmuştur.

İnsan zihninde tasarımı tanımlanmış olan kâinat düşüncesinin katmanlarından biri olan gök, yaratıcı olan Tanrı’yı, koruyucu ve aracı kutsal varlıkları, iyi ruhları hatta zaman zamanda yeraltı dünyasına ait olan kötü ruhları içinde barındırmıştır.  İnsan, yeryüzünde ihtiyacını giderecek bütün donanımları göksel âlemde toplamıştır. Tanrı’nın mekânı olduğuna inanılan gök, insan tarafından sürekli merak edilmiştir. Bunun yanında gözle görünen göğün Güneş’i, Ay’ı ve yıldızları barındırıyor olması bu merakın artmasını sağlamıştır. Güneşin parlaklığı ve sıcaklığı, Ay’ın ışığı buna örnektir. Gök cisimlerinin kendine özgü bir işlevi bulunmakla birlikte destanlardaki kahramanların özellikleri anlatılırken bu işlevler kullanılmıştır.

Bu çalışmada, İslam öncesi dönem Türk çadırının göksel âlemle olan ilişkisinin yeri tespit edildikten sonra, çadırın değeri ve işlevi kozmolojik mana üzerinden tartışılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kaynakça Gösterimi

Aksoy, H. (2023). Türk Çadırının Kozmolojik Boyutu: Göksel Âlemle Kurulan İlişki. In: Tansü, Y. E. & Kara, F. (eds.), Afro-Avrasya Araştırmaları Üzerine Seçme Yazılar. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub307.c1313

Lisans

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Yayın Tarihi

23 October 2023

DOI

Kategoriler