Enerji Tüketimi ve İnsani Gelişme İlişkisi: Fourier Genişletilmiş ARDL Yaklaşımından Kanıtlar
Şu kitabın bölümü:
Durgun,
B.
&
Durgun,
F.
(eds.)
2023.
Makro Boyutlarıyla Enerji Ekonomisi.
Özet
Üretim sürecinde temel girdi olan enerjinin tüketim düzeyi ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi inceleyen geniş bir literatür bulunmaktadır. Refahın parasal kısmına odaklanan bu çalışmalar sağlık ve eğitim gibi kalkınma boyutunu göz ardı etmektedir. Enerji tüketiminin kalkınma üzerindeki etkisi son yıllarda çalışılmasına rağmen konu üzerinde bir uzlaşıdan söz edilememektedir. Enerji-kalkınma ilişkisinin analizi kalkınma sürecinde enerjinin bir politika aracı olarak kullanılabilmesine olanak tanıyabilmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de 1990-2021 döneminde birincil enerji tüketiminin kalkınma (gezegensel baskılara uyarlanmış insani gelişme endeksi) üzerindeki etkisi Fourier genişletilmiş ARDL yöntemiyle incelenmiştir. Sınır testi sonuçlarına göre değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisi bulunmaktadır. Uzun dönemde enerji tüketiminin insani gelişme endeksi üzerindeki etkisi pozitif ve anlamlıdır. Nedensellik testi sonuçları uzun dönemde enerji tüketiminden insani gelişmeye doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğunu göstermiştir. Bu sonuçlara göre insani gelişme düzeyinin yükseltilmesinde enerji tüketimi bir araç olarak kullanılabilmektedir. Enerji tüketim düzeyinin yenilenebilir enerjilere daha fazla ağırlık verilerek yükseltilmesinin insani gelişmede gezegensel baskıdan kaynaklanan kaybın azalmasını sağlayabileceği düşünülmektedir. Yenilenebilir enerjilere ek olarak nükleer enerjinin de devreye alınması insani gelişme düzeyini yükseltirken daha az karbon salınımı yapılmasını sağlayacaktır. Ayrıca enerjiye erişimin daha kapsamlı ve kesintisiz bir şekilde sağlanması gerekmektedir.