Özbekistan-Azerbaycan İlişkilerinde Haydar Aliyev’in Rolü
İndir
Özet
Karar verme, bir devletin temel olarak politika geliştirme sürecini belirtmektedir. Karar verme sırasında çeşitli faktörler, bu sürece etki etmektedir. Bunlar arasında birey, devlet ve sistem bulunmaktadır. Devlet düzeyi, genel olarak bürokrasi ve yönetim sistemi üzerinden şekillenmektedir. Sistem düzeyi ise devletler arasındaki ilişkiler ve uluslararası sistem çerçevesinde yaşanmaktadır. Birey düzeyi ise karar vermenin ana ve belirleyici aktörüdür. Karar verme sürecinde birey, devlet ve sistem sürekli olarak etkileşim halindedir. Bunun neticesinde politik karar verme gerçekleşmektedir.
Bu noktada ön plana çıkan aktörlerden biri Azerbaycan’ın eski Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’dir. Aliyev, ülke yönetimine geçtikten sonra hem iç hem de dış politikada ana karar verici aktör olmuştur. Aliyev, doğduğu ve büyüdüğü toplumun çeşitli değerlerini benimsemiş bir isimdir. Ayrıca Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) çeşitli makamların önemli görevlerde bulunmuştur. Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrası süreçte Azerbaycan’daki iç ve dış sorunlara şahit olmuştur. 1993 yılında Cumhurbaşkanlık makamına geçtikten sonra ülkenin iç ve dış karar verme sürecinde önemli rol oynamıştır. Bu süreçte Aliyev’in önem verdiği ülkelerden biri Özbekistan olmuştur.
Azerbaycan ve Özbekistan, iki Türk devletidir. Özbekistan Orta Asya’da ve Azerbaycan ise Güney Kafkasya’da bulunmaktadır. Bu nedenle iki farklı bölgelerde yer almaktadır. Lakin devletler arasında etnik köken, dil, din, tarih ve kültür gibi birçok konuda güçlü bağları bulunmaktadır. Bağımsızlıklarını kazandıktan sonra ülkeler arasında çeşitli ilişkiler kurulması için adımlar atılmıştır. Bu adımların özellikle liderler çerçevesinde şekillendiğini söylemek mümkündür. Bu noktada Azerbaycan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra en kritik süreçte Cumhurbaşkanlığı görevinde bulunmuş olan Haydar Aliyev’in iki dönem süren yönetimi sırasında izlediği dış politika önem kazanmaktadır.
Özbekistan ile Azerbaycan arasındaki ortak bağlar, ilişkilerin güçlenmesinde birer etkili faktördür. Bununla birlikte iki devlet arasında kurulan ilişkilerde Aliyev’in rolünün önemli olduğu görülmektedir. Bu bağlamda Azerbaycan ile Özbekistan arasındaki ilişkiler ve ilişkilere olan Aliyev’in etkisi dış politika analizi kapsamında incelenmiştir.
Bu çerçevede çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde dış politika analizinde karar verme modelleri incelenmiştir. Amaç Aliyev’in karar verme stratejisini analiz edebilmektedir. İkinci bölümde Aliyev’in hayatı, 1993-2003 yılları arasındaki cumhurbaşkanlık dönemleri ve dış politika yaklaşımı incelenmiştir. Son bölümde ise Azerbaycan’ın 1993-2003 yılları arasındaki Özbekistan’la olan ilişkileri ve Aliyev’in etkisi ele alınmıştır.