Türk Halk Oyunları Müziklerinde Orkestral Değişim
Şu kitabın bölümü:
Kaptan,
M.
(ed.)
2023.
Güzel Sanatlar Üzerine Güncel Konular ve Araştırmalar.
Özet
Dans, sosyal ve dinsel temalar taşıyan, kutlama, eğlence ve dinsel törenlerin anlamını içeren kültürel anlayışın sembolüdür. Bu özellikleri bakımından geleneksel dans hoşça vakit geçirmek ve eğlence ürünü olmanın ötesinde geleneğin icrası yoluyla geçmiş ve şimdi ile aynı zamanda da gelecek ile aramızda önemli bir köprü oluşturmaktadır. Geçmişten günümüze sahne sanatları alanındaki gelişmeler ve değişen sanat anlayışı sonucu geleneksel dansların farklı kültürlerden izleyiciye sunumu konusunda halk oyunlarının sahnelenmesi hızlı bir değişim göstererek günümüz sahne sanatları içinde yerini almıştır. Değişim yalnızca geleneksel dansların sahnelenmesiyle sınırlı kalmamış müziklerini de ulusal kimliğin dışına çıkmadan uluslararası boyutta müzikal uygulamalar ve uyarlamalar yoluyla etkilemiştir. Oyunlardaki sahneleme zenginliği karşısında ses zenginliğinin de sağlanabilmesi amacıyla zaman içinde sazlar arası partisyon sistemine geçilmiştir.
Özünde tek sesli bir icraya dayalı olan Türk halk müziğinin armonik açıdan kulağı doyurmadığı ve içindeki çok seslilik temellerinin varlığı düşüncesiyle ilerleyen süreçlerde toplu çalım, farklı enstrümanların bir araya getirilerek aynı ezginin çalınması ve söylenmesi, amatör ve profesyonel müzik grupları tarafından halk oyunlarının icrasına uygulanmaya başlamıştır. Halk oyunları ile ilgilenen eğitmen ve dansçılar arasında hayli beğeni kazanan ve “Homofoni” olarak adlandırılan bu yeni tarz müzik oldukça hızlı bir şekilde popüler hale gelmiştir.
Türk halk oyunları alanında yapılan toplu derleme çalışmalarının geçmişi incelendiğinde, günümüze kadar geçen yaklaşık 55 yılık süre içerisinde halk oyunları ve müzikleri birçok dönemden geçmiş ve sahne sanatları bağlamında güncel kimliğini 2000’li yıllarda kazanmaya başlamıştır. Geride kalan yıllar boyunca geleneksel halk çalgıları ve geleneksel oyun düzeniyle icra edilmiş geleneksel danslar, sahne ile buluştuğu anda bir takım sanatsal müdahaleler ile sahne sanatı olarak biçim değiştirmiştir. Müzikal anlamda çok sazlı döneme geçiş ve ardından müzikal düzenlemelerin belli bir partisyon disiplini içinde orkestra ile icrası sayesinde “halk oyunları orkestrası” şeklinde adlandırılabilecek yeni oluşumlar ve topluluklar ortaya çıkmıştır.
Çalışmada, “İlk dönem, Geçiş dönemi ve Tematik dönem” olarak nitelendirilen bu dönemlerde geleneksel Türk halk oyunları müziklerini icra eden orkestraların sanatsal anlamda ne tür bir değişime uğradığı betimsel bir yolla açıklanmaya çalışılmıştır.