Toplumsal Hareketlerden Siyasi Partiye: Türkiye’de Yeşil Siyasetin Tarihi İzleği
Şu kitabın bölümü: Oktay, E. & Turan, A. (eds.) 2023. Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye'de Siyaset ve İdeolojiler Üzerine Tartışmalar.

Hülya Ekşi Uğuz
Selçuk Üniversitesi
Rukiye Saygılı
Selçuk Üniversitesi

Özet

İnsan ile doğa arasındaki ilişkinin toplumsal hareketler, ideolojiler ve siyasi partiler aracılığıyla yeniden tanımlanmasına yönelik siyasi düşünce ve eylemlerin bütünü şeklinde tanımlayabileceğimiz yeşil siyaset, bugünkü anlam kipine son elli yıllık bir zaman diliminde kavuşmuştur. Günümüzde “ekolojik rasyonalite”nin yanısıra, “eşitlikçilik” ve “taban demokrasi” ilkelerine de eşit derecede vurgu yapmasıyla anlamlandırılan yeşil siyaset Dünya tarihinin ve Batı uygarlığının belli bir zamanın ürünüdür. Gücü ve etkisi sınırlı olmakla birlikte yeşil siyasetin Türkiye’de Batı’ya koşut bir biçimde 1970’li yıllarda gelişen çevre bilincinin ve çevreciliğin etkisiyle ortaya çıktığı genel kabul görmektedir. Bununla birlikte çevre sorunlarının siyaset ve ekonomiden soyutlanarak anlaşılamayacağının kabul edilmesi ya da başka bir deyişle çevre hareketinin siyasallaşması için 1980’leri beklemek gerekecektir. 1980’lerle birlikte daha önce ilgisini büyük ölçüde doğanın korunması ve kirliliğin önlenmesiyle sınırlandıran çevre hareketi, çevre sorunlarıyla toplumsal ilişkiler ve siyaset arasında var olan güçlü bağı görmeye başlayacak, bir diğer deyişle politik ses doğayı kapsayacak şekilde genişleyecektir. Yeşillerin bu süreçte siyasal bir harekete dönüşmesinde 12 Eylül Darbesi sonrasının koşulları belirleyici olmuş, yeşil hareket siyasi güç mücadelelerinin eksikliğinin yarattığı boşlukta yeşermiştir. 1980’li yılların sonlarına doğru birçok çevreci grup sivil alanda yerini almış, çevre hareketi kamuoyunun gündeminde yer edinmeye başlamış ve çevre sorunlarının toplumsal bir tabandan soyutlanarak anlaşılamayacağı güçlü bir biçimde dile getirilmeye başlanmıştır. Yeşiller Partisi bu dönemde çevrenin siyasallaşmasının bir ürünü olarak ortaya çıkmış, Türkiye’nin ilk yeşil partisi 1988 yılında Yeşiller Partisi adında kurulmuştur. Türkiye’de yeşil siyasetin tarihi üzerine olan bu çalışmada yeşil siyaset, esas olarak yeşil partilerin varlığı ve faaliyetleri üzerinden anlamlandırılmaktadır. Bu, hem yeşil siyasetin tanımı gereği hem de Türkiye’de siyaset yapmanın siyasi parti kurmakla özdeşleşmiş olması ile ilgilidir. Türkiye’de siyaset her zaman siyasi parti odaklı olmuştur. Siyaset konuşulurken, demokrasinin pekişmesinin önemli aktörleri olan diğer unsurlar çoğu kez görmezden gelinmiştir. Bu hataya düşmemek adına, Türkiye’de yeşillerin tarihi anlatılırken siyasi kimliği yeşil bir ideoloji etrafında şekillenen yeşil hareket de çalışmanın kapsamı içerisine dahil edilmiştir. Bu bağlamda çalışmada 1988’den 2023’e aynı çizgide ilerleyen, zaman zaman siyaset sahnesinin dışında kalan yeşil siyasetin Türkiye’deki tarihsel izleği, “Arayış ve Başlangıç Yıllarında Yeşil Hareket”, “Toplumsal Hareketlerden Siyasi Partiye: Birinci Yeşiller Partisi”, “Yeniden Partileşme Çabaları ve İkinci Yeşiller Partisi” ve “Söyleyecek Yeni Bir Söz Arayışında Yeşiller: Üçüncü Yeşiller Partisi” olmak üzere dört temel başlık üzerinden bir okumaya tabi tutulmuştur. 

Kaynakça Gösterimi

Ekşi Uğuz, H. & Saygılı, R. (2023). Toplumsal Hareketlerden Siyasi Partiye: Türkiye’de Yeşil Siyasetin Tarihi İzleği. In: Oktay, E. & Turan, A. (eds.), Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye'de Siyaset ve İdeolojiler Üzerine Tartışmalar. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub277.c1107

Lisans

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Yayın Tarihi

23 October 2023

DOI

Kategoriler