Ticari Dışa Açıklığın İnsani Gelişmişlik Üzerine Etkisi: OECD Üye Ülkeleri İçin Panel Veri Analizi
Şu kitabın bölümü: Bozgeyik, Y. (ed.) 2023. Sosyal Bilimlerde Akademik Araştırma ve Değerlendirmeler - IV.

Aylin Alkaya
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Özet

Ticari dışa açıklık uluslararası ticaretin yapılabilmesine karşılık gelmektedir. İnsani gelişmişlik ise bireyin ne kadar özgür olduğunun ve ne kadar refah içinde yaşadığının bir ölçüsü olarak görülebilir. İnsani gelişme, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) yayınladığı İnsani Gelişmişlik Endeksi (İGE) ile ölçülmeye çalışılmaktadır. Ticari dışa açıklık çoğunlukla ülkelerin ihracat ve ithalat düzeylerine göre ölçülmektedir. Literatürde çoğunlukla ticari dışa açıklığın insani gelişmişlik üzerine pozitif etkisi olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Çalışmada, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üye ülkeleri üzerinden ticari dışa açıklığın insani gelişmişlik üzerine etkisi panel veri analiziyle araştırılmaya çalışılmıştır. Panel regresyon analiziyle model incelemesi yapılmıştır. Veri seti olarak OECD üye ülkelerinin 2000-2020 dönemi dengeli panel verisi çalışma kapsamına dâhil edilmiştir. Çalışmada bağımlı değişken insani gelişmişliğin ölçülerinden biri olarak kabul edilen İGE olmuştur. Bağımsız değişken ticari dışa açıklık (TACIKLIK) ölçüsü olarak ithalat ve ihracatı toplamının GSYİH içindeki yüzdesi alınmıştır. Ayrıca, çalışmada literatüre dayalı kontrol değişkenleri panel regresyon modeline dâhil edilmiştir. Kontrol değişkenleri olarak ekonomik büyüme (EBUYUME), enflasyon (ENFLASYON), doğrudan yabancı sermaye yatırımı (DYATIRIM), kamu sağlık harcamaları (SAGLIK), bilimsel ve teknik dergi makale sayısı (BILIM), nüfus artışı (NUFUS) panel regresyon analizi modeline eklenmiştir. Panel veri analizlerinde veri yapısına uygun düşen model belirlenmesinde Hausman testi, Breusch-Pagan testi ve F testi uygulanmış ve sabit etkiler modelinin en uygun model olduğu belirlenmiştir. Varsayım incelemelerinden otokorelasyon, değişen varyans, birimler arası korelasyon tespit edilmiştir. Bu varsayım incelemelerine dayalı olarak sabit etkiler modeline Driscoll ve Kraay tahmincisi uygulanmış ve insani gelişmişlik üzerine ticari dışa açıklığın etkisi olduğu belirlenmiştir. IGE üzerinde TACIKLIK, SAGLIK, BILIM, NUFUS değişkenlerinin pozitif etkisi olduğu ve ENFLASYON değişkeninin negatif etkisi olduğu belirlenmiştir. İnsani gelişmişliği arttırmada ticari dışa açık olmanın önemli rol oynadığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Kaynakça Gösterimi

Alkaya, A. (2023). Ticari Dışa Açıklığın İnsani Gelişmişlik Üzerine Etkisi: OECD Üye Ülkeleri İçin Panel Veri Analizi. In: Bozgeyik, Y. (ed.), Sosyal Bilimlerde Akademik Araştırma ve Değerlendirmeler - IV. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub261.c1430

Lisans

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Yayın Tarihi

23 October 2023

DOI

Kategoriler