Örgütsel Kayırmacılık
Şu kitabın bölümü:
Gülbahar,
Y.
(ed.)
2023.
Örgütsel Davranış: Güncel Konular ve Araştırmalar.
Özet
Kayırmacılık geçmişi oldukça eski toplumsal, örgütsel ve bireysel bir sorundur. Bu sorun geçmişte olduğu gibi halen güncelliğini korumaktadır. Hatta kayırmacılığın günümüzde ortaya çıkardığı negatif etkiler dikkat çekicidir. Yakın zamanda yapılan bilimsel çalışmalarda kayırmacılık iş ve sosyal hayattaki kimi sorunların kaynağı olarak gösterilmektedir. Adam kayırmanın türlerinden nepotizm ve kronizm türü kayırmacılık uygulamaları örgüt ve kayrılmayan çalışanlar üzerinde birtakım olumsuz etkilerinin olduğu bilinmektedir. Nepotizm ve kronizm ile ilgili kayırmacı eylemler, çalışanların iş tatmin düzeyini ve verimliliğini azaltabilmektedir. Adam kayırmak veya birilerine iltimas tanımak örgüt içi motivasyonu ve performansı düşürebilmektedir. Örgütte uygulana kayırmacılıklar nedeniyle örgüte duyulan güven ve imaj zarar görebilmektedir. Çalışanların işten ayrılmasının sonucunda ise işgücü devir oranında artışlar yaşanabilmektedir. Örgütsel kayırmacılıklar, toplumun diğer paydaşlarında tesir edebilmektedir. Kayırmacılığın neden olduğu olumsuzluklar çalışanların yaptığı işin kalitesi ve niteliğine, sosyal hayattaki diğer insanlarla ilişkilerine yansımaktadır. Ayrıca istihdam, terfi ve ödüllendirmeler konusunda yapılan adam kayırma sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Bu da örgüt içerisinde insan kaynaklarıyla ilgili stratejilerin ve planlamaların önemsenmediğini ya da görmezden gelindiğini ortaya koymaktadır. Örgütsel kayırmacılıkta akrabalık ve arkadaşlık ilişkilerinin niteliği de önemlidir. Örgütün türüne göre bazı kişi veya kişilerin kayrılma önceliği söz konusudur. Özellikle aile işletmelerinde terfi ve ödüllendirme yapılırken aile üyesi olmak ya da arkadaşlık, eş-dost ilişkisi düzeyi kayırmacılık için bir kriter sayılabilmektedir. Böyle durumlarda eğitim düzeyi, yetenek, tecrübe ve geçmişte elde edilen başarıların çok önemsenmediği bilinir. Örgütsel düzeydeki adam kayırmanın dışındaki bir diğer temel kayırmacılık türü siyasi kayırmacılıktır. Siyasi kayırmacılık söz konusu ise istihdam ayrımcılığı ve haksız ödüllendirmelerle karşı karşıya kalmak mümkündür. Siyasi statünün verdiği imkânlar kullanılarak bazı bireylerin ve siyasi grupların çıkarlarını korunabilmekte ve onlara birtakım menfaatler sağlanmaktadır. Kayırmacılık, ayrımcılık yapılan taraf için hoş bir durum gibi görünse de genellikle toplum tarafından hoş karşılanmamaktadır. Her türlü kayırmacılıkta adaletsizlik ve/veya eşitsizlik bulmak olasıdır. Dolayısıyla kayırmacılığın olduğu ortamlarda adaletten ve eşitlikten bahsedebilmek mümkün değildir.