Türkçe İşaret Sıfatlarının Metne Bağlı Kullanımlarında Gösterimsel İzler
Şu kitabın bölümü: Bayram, A. T. (ed.) 2023. Sosyal Bilimler Üzerine Araştırmalar- V.

Metin Balpınar
Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

Özet

Göndergenin söylem ortamında metinselleştirilip metinselleştirilmemesi ölçütüne göre, Türkçe işaret sözcüğü kullanımlarını metne bağlı kullanım ve metne bağlı olmayan kullanım olarak ikiye ayırmak mümkündür. Ayrıca, öncül adın yinelenmesi ya da silinmesi işleminin işaret sözcüğü kullanımına eşlik edip etmemesi ölçütüne göre, metne bağlı kullanımı da kendi içinde artgönderimsel kullanım ve artgönderimsel olmayan kullanım olarak iki kısımda incelemek mümkündür. Bu çalışmada, genel olarak; metne bağlı olmayan kullanımlara özgü bazı gösterimsel özelliklerin, bu işaret sözcüğünün (metne bağlı) artgönderimsel olmayan kullanımlarında korunduğu hususu üzerinde durulmuş ve bu’nun artgönderimsel olmayan kullanımlarının tamamını, metne bağlı olmayan kullanım ile artgönderimsel kullanım arasında, metne bağlı olmayan işaret sözcüğü kullanımlarına daha yakın bir ara form olarak değerlendirmenin mümkün olduğu hususuna dikkat çekilmiştir. Çalışmada şu hususlara vurgu yapılmıştır: (i) artgönderimsel olmayan bu işaret sözcüğü, o sözcüğünde görülmeyen, asimetri özelliğine sahiptir, (ii) bu sözcüğünün dağılımı, konuşucu ve dinleyicinin ortak bakış açısından göndergenin ele alınıp alınmamasına göre değişiklik gösterebilmektedir, (iii) o metin içi mesafe-duyarlı bir işaret sözcüğü olmasına karşın, bu mesafe-duyarlı bir sözcük değildir, (iv) (iii)’te belirtilen bu ve o arasındaki nüansı Balpınar’ın (2012) kontroledilebilirlik kavramıyla açıklamak mümkündür, (v) kontroledilebilir alan içinde olduğu sürece, bir gönderge metin üreticisi/alıcısı için her zaman erişilebilirdir ve bu anlamda, söz konusu gönderge metin üreticisi/alıcısı için metnin konusunu yansıtan bir görsel/durumsal gösterge niteliği taşımaktadır. Ayrıca, (i)-(v)’te belirtilen tespitlerden yola çıkarak, o sözcüğüne kıyasla, bu işaret sözcüğünün daha kuvvetli gösterim özellikleri taşıdığı öne sürülmüş ve bu durumun, metne bağlı olmayan kullanıma has gösterim özelliklerinin (metne bağlı) artgönderimsel olmayan kullanıma yansımasının bir sonucu olarak değerlendirilebileceği hususu vurgulanmıştır.

Kaynakça Gösterimi

Balpınar, M. (2023). Türkçe İşaret Sıfatlarının Metne Bağlı Kullanımlarında Gösterimsel İzler. In: Bayram, A. T. (ed.), Sosyal Bilimler Üzerine Araştırmalar- V. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub168.c882

Lisans

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Yayın Tarihi

25 June 2023

DOI

Kategoriler