Disiplinlerarasılık Açısından Dilbilim, Uygulamalı Dilbilim ve Çeviribilim İlişkisi
Şu kitabın bölümü:
Bayram,
A.
T.
(ed.)
2023.
Sosyal Bilimler Üzerine Araştırmalar- V.
Özet
İngilizcede ‘Translation Studies”, Almancada ‘Translationwissenschaft” ve Fransızcada ‘Traductologie” olarak adlandırılan çeviribilim, yirminci yüzyılın ikinci yarısından başlayarak hızlı bir biçimde gelişmiş ve kendi kimliğini oluşturmuştur. Nitekim 1970’li yıllarda, Akbulut’un ifadesiyle James S. Holmes, çeviribilim alanına bir bilim dalı olarak bakma zamanı geldiğini düşünmüş ve çağdaş dilbilimin kurucusu olarak nitelenen Saussure’ün, Dilbilim Dersleri ile gerçekleştirdiğini çeviribilimde yapmış, başka bir ifadeyle, eldeki verileri farklı açılardan değerlendirip, bilim dalının temel kavramlarını oluşturma için önemli bir adım atmıştır. James S. Holmes 1972 yılında ‘The Name and Nature of Translation Studies’ (Çeviribilimin Adı ve Doğası) başlıklı bir makale yayınlamış ve bu makalesinde, disipline hem bir isim kazandırmış hem de ilk defa çeviribilimin kapsamını belirleyen bir şema oluşturmuştur. Çeviribilimin, uygulamalı dilbilimin bir alanı olup olmadığı tartışılmış, kuramsal ve betimleyici çalışmaların ardından Gideon Toury, In Search of a Theory of Translation (1980) adlı kitabında çeviribilimi disiplinler arası bir alan olarak tanımlamıştır. Çeviribilimin, son kırk yılda uluslararası ve disiplinler arası akademik bir alan olarak ortaya çıktığını belirten Akbulut, disiplinler arası özelliği nedeniyle çeviri süreci ile ilgili birçok gelişmenin gözlendiğini ve Skopos, post-yapısalcılık, feminizm, göstergebilim, pragmatik, eleştirel söylem analizi ve dilbilim alanları gibi kuramlarla karakterize edildiğini ifade eder. Kurultay, çeviribilimin uygulamalı bir dilbilim alanı olup olmadığı sorusunun ortaya atılmasının, konunun iki tarafı için de anlamlı olmadığını, çeviribilimin özerk bir bilim dalı olduğunu ve dilbilimle ilişkisinin bir alt-üst ilişkisi, çerçeve alanın içinde yer alma ilişkisi değil ‘disiplinler arası’ bir ilişki olduğunu ifade etmektedir. Çeviribilim, disiplinler arası bir bilim dalı olmasının yanı sıra siyaset, sosyoloji, dilbilim, etnoloji, psikoloji gibi birçok alanla etkileşim içindedir. Bu çalışmada çeviribilim, disiplinlerarasılık açısında ele alınacak ve dilbilim ve uygulamalı dilbilim arasındaki ilişki açıklanmaya çalışılacaktır.