Tarih araştırmalarında geçmiş dönemde meydana gelen olayların dönemin şartları göz önünde tutularak, objektif ve nesnel bir yaklaşımla ele alınması önem arz etmektedir. Geçmişte yaşanan olayların yeniden yaşanması olasılığı olmadığından diğer bilim alanlarında olduğu gibi deney ve gözlem metodu kullanılamaz. Tarih insanlığın tüm gelişim evrelerini incelediği gibi dünyadaki değişimi de hafızasında taşır.

Dünya ve insanlık tarihinin bir bütün olarak incelenemeyeceği tarih felsefecilerinin ortak görüşü olup, tarihi eserlerde yazılış türlerine göre bölümlere ayrılmaktadır. Bu bölümler; rivayetçi tarih, öğretici tarih, neden nasılcı tarih, içtimai tarih anlayışı olarak bilinmektedir. Rivayetçi tarih anlayışının ilk temsilcisi Heredot olarak bilinir ve doğrudan doğruya hikaye tarzında yazılan eserleri kapsar. Tüm ulusların ilk kuruluşlarında hikayeleştirilmiş  tarih anlayışı görülmektedir.

Tüm toplumlar Tanrı ve çeşitli kahramanların etrafında  hayal gücüne dayanan çeşitli öykülerle kendi kökenleri hakkında sözlü tarih anlatımları kullanmıştır. Yazıyı kullanmaya başlayan ilk uygarlıklar, tapınakların duvarlarına, kil tabletlere hükümdarların eylemlerini ve önemli olayları yazarak, kayıt altına almışlardır.

Öğretici tarih anlayışında tarihi olaylardan ders çıkarmak esastır ve tarihçi ait olduğu millete öğütler vermektedir. Bu anlayışın ilk temsilcisi Thukydides’dir. Araştırmacı tarih günümüz tarih anlayışının temelini oluşturur. 19. yüzyıl tarih araştırmalarında tarihi olaylar arasında sebep sonuç ilişkisi kurularak, bilimsel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı ve bu bağlamda neden nasılcı tarih anlayışının ortaya çıktığı görülmektedir.

İçtimai tarih anlayışı ise tarihi olayların arkasında gizli duran tarihi kanunları belirlemeye yön verir. Tarihin kendisi de bir tarihe sahiptir.  H. Carr’a göre ; geçmişle bugün arasında çift yönlü bir trafik vardır. Bugün geçmişin kalıbı ile yoğrulurken, bir yandan da geçmişi sürekli yeniden yaşatmaktadır. Tarihçi tarih oluşturuyorsa tarihinde aynı şekilde tarihçiyi oluşturduğu bir gerçektir.

Tarih Alanında Seçme Yazılar -III- başlıklı kitabımızın yayınlanma aşamasında, bizden emek ve desteklerini esirgemeyen Sayın yazarlarımıza ve Özgür Yayınları’na teşekkürlerimi sunarım.

Doç. Dr. Yunus Emre Tansü